Praktische wijsheid

De publieke zaak is op drift. Tegelijkertijd vinden professionals dagelijks de publieke zaak van de toekomst uit. Door slim te laveren tussen regels en ruimte helpen ze mensen met problemen. We moeten deze wijze praktijken leren herkennen, erkennen, waarderen en beter benutten.

Melissa gaat als wijkteamlid langs bij Jan Kroos. Hij belt in paniek het wijkteam, omdat hij met zijn gezin binnen een paar dagen op straat zal worden gezet. Samen gaan Melissa en Jan aan de slag en Melissa vindt een plastic tas met ongeopende enveloppen. Naast verschillende aanmaningen van de woningbouwcorporatie en een vonnis ‘Uithuiszetting wegens huurschulden’ van de rechtbank, vindt ze brieven van het Centraal Administratie Kantoor, de Sociale Verzekeringsbank, het UWV, de Belastingdienst, DUO en het CJIB.

Melissa maakt een overzicht en bepaalt wat als eerst moet gebeuren: zorgen dat de familie Kroos in hun woning kan blijven wonen. Ze overlegt met de woningbouwconsulent uit haar wijkteam en komt erachter dat de helft van de huurschuld uit de calamiteitenpot kan worden betaald.

Het gezin kan blijven en Melissa voorkomt verergering van de situatie. Het gezin heeft geen vrienden of familie waar ze naar toe hadden kunnen gaan en de daklozenopvang heeft een wachtlijst. Tegelijkertijd begint het nu eigenlijk pas. Nu moet Melissa bespreken hoe het gezin een dreigende uithuiszetting in de toekomst kan voorkomen en hoe ze de problemen met de Rijksuitvoeringsinstellingen (DUO, CAK, SVB, Belastingdienst, UWV) op zullen lossen.

Het goede doen

Het mogelijk maken van maatwerk en daarmee van het sociale domein van de toekomst zou niet moeten gaan over wetten, structuren en top down Rijksbrede programma’s, maar over hoe we de kennis en ervaring van professionals zoals Melissa gaan zien, waarderen en benutten.

In het pamflet 'Doen Wat Goed Is, Pleidooi voor Praktische Wijsheid in het Sociale Domein' pleiten we voor een nieuw paradigma, een nieuwe manier van kijken. Daarbij maken we gebruik van het werk van Aristoteles die in zijn Ethica Nichomachea niet zo zeer onderzoekt wat efficiënt handelen, effectief handelen of rechtmatig handelen is, maar wat goed handelen is.

Hij stelt dat rechtvaardige en redelijke regels in sommige gevallen leiden tot onrechtvaardigheid en onredelijkheid. Op dat moment heb je praktische wijsheid nodig (de hoogste vorm van kennis volgens Aristoteles) om het goede te doen.

Het juiste midden

Wat is dat goede dan? Volgens Aristoteles is dat het zoeken naar het juiste midden tussen twee uitersten. Tussen de regels en de ruimte, stellen wij. Waar regels en standaarden soms tot het tegenovergestelde leiden, en totale ruimte leidt tot willekeur, zoekt Melissa het juiste midden. Ze betaalt de helft van de huurschuld en gaat met het gezin om tafel om te bepalen hoe verder. 

Het praktisch wijze paradigma houdt vooral een paradigma shift in, omdat we met Aristoteles van handelen een ethische in plaats van een technische categorie maken. Het gaat niet om efficiency, effectiviteit of rechtmatigheid, maar om professionals die dagelijks het goede doen achter de voordeur.

Tussen regels en ruimte

De meeste mensen vinden het veel prettiger om over ‘goed handelen’ te praten of na te denken, dan om het ook daadwerkelijk te doen. De professionals zoals Melissa daarentegen zetten zichzelf continu op het spel. Ze bewegen zich buiten de standaarden om te doen wat volgens hen goed is, om rechtvaardigheid te herstellen voor inwoners die dat nodig hebben. Het zijn juist deze professionals die overlopen van de praktische wijsheid over de vraag hoe je dat doet en wanneer je dat doet. Ze handelen praktisch wijs.

Deze wijsheid moeten we beter benutten. Opdat het kabinet niet kiest voor ‘de regels’ of ‘de ruimte’ maar daarin het juiste midden zoekt en doet wat goed is.