IPW

Een oplossing voor kwetsbare gebieden: Gebiedsdoorbraken

Als initiatieven in een wijk of van een groep vastlopen kan een gebiedsdoorbraak uitweg bieden. Maar hoe kom je tot een doorbraak? Welke stappen neem je en hoe ga je bureaucratische knelpunten te lijf?

Tussen rijk en wijk

Het IPW begeleidt sinds 2020 de kwetsbaarste gebieden van Nederland (Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid) en hun professionals bij realiseren van gebiedsdoorbraken.

Verlies van publieke waarde

In de 20 NPLV staan de leefbaarheid en veiligheid onder druk en stapelen problemen als werkloosheid, armoede, onderwijsachterstanden, woonproblematiek en een slechte gezondheid zich op. Veel mensen kampen met een combinatie van problemen. Ze leven van een uitkering, hebben schulden, zijn klein behuisd en hebben (jeugd)zorg nodig. En is er bijna altijd sprake van financiële en personele schaarste. Ofschoon er in deze gebieden hard wordt gewerkt om deze problemen het hoofd te bieden, is een extra inzet nodig om daadwerkelijk het verschil te kunnen maken. 

In de praktijk liggen veel oplossingen voor de genoemde maatschappelijke problemen in het verschiet. Initiatieven lopen echter net zo vast in diverse knelpunten als deze multiprobleemhuishoudens dat individueel doen. Soms is het de wet die een oplossing tegenhoudt, soms zijn het knelpunten op verschillende bureaucratische sturingsinstrumenten die in de weg zitten. Dit verlies aan publieke waarde kan worden opgelost met een (bureaucratische) doorbraak. 

Doorbreken in gebieden

In 20 kwetsbare gebieden werkt IPW met de betrokkenen hun knelpunten uit, ontwerpen samen een passende oplossing. Deze worden gepitcht bij de landelijke doorbraaktafel. Aan die tafel zitten afgevaardigden van ministeries van BZK, VWS, OCW, VWS en Justitie. Zo werken de gebieden toe naar het realiseren van impactvolle oplossingen, zogenaamde 'gebiedsdoorbraken'. En werken we op systeemniveau aan een andere manier van sturen:

  • Meer op maatwerk en ongelijkheid dan op standaard en gelijkheid.
  • Meer met inwoners samen publieke problemen oplossen in plaats van met vooral schaarse 1e en 2e lijns inzet van professionals.
  • Meer gebiedsgericht oplossingen organiseren in plaats van sectoraal hulpverlenen.
  • Meer investeren in preventieve oplossingen, in plaats van curatief repareren.
Sturen naar een ontwikkelparagdigma

Casusvoorbeeld: informele kinderopvang

Een aanpak in NPLV-gebied Overvecht ging van start omdat in de wijk een probleem voor inwoners ontstond. Er is namelijk een grote groep ouders, over het algemeen moeders, die willen werken of een opleiding willen doen maar die niet van start kunnen omdat ze geen kinderopvang kunnen regelen. Door de arbeidstekorten in de kinderopvang zijn er lange wachtlijsten. In Overvecht kan de wachttijd voor een plekje zelfs oplopen tot drie jaar. En dus zitten moeders thuis om voor hun kinderen te zorgen. Terwijl ze eigenlijk willen doorleren of werken. 

In Utrecht werd samen met de ouders en een initiatief uit de wijk een oplossing bedacht. Moeders zouden kunnen starten met een opleiding tot gastouder, uitgevoerd in de buurtkamer, waar er tegelijkertijd iemand een kleine vergoeding zou krijgen om op de kinderen te passen in de ruimte ernaast. Zo zouden hun kinderen op een laagdrempelige manier opgevangen zijn terwijl zij werkten aan hun ontwikkeling. Maar toen ze dit plan wilden gaan uitrollen, wees de inspectie kinderopvang erop dat dit initiatief zou kwalificeren als een formele kinderopvang, net zoals een BSO of peuterspeelzaal. Een formele kinderopvang, zoals bepaald in de Wet Kinderopvang, moet aan enorm veel eisen voldoen. Er moeten gediplomeerde medewerkers in dienst zijn, voldoende binnenspeelruimte geregeld, gezorgd worden voor adequate voeding en beweging en er moeten permanent BHV’ers aanwezig zijn. Als dit initiatief een ‘formele kinderopvang’ is, dan voldoet het initiatief niet aan de eisen die daarmee gemoeid zijn. Maar de organisatoren van deze oplossing wilden helemaal geen formele kinderopvang organiseren, deze oplossing was veel laagdrempeliger. Toch blijkt in de praktijk wel waar de uitvoering van het initiatief op neerkomt. Daarom mocht het niet van start. Maar het probleem voor de moeders bestaat door. De gemeente vraagt zich af, waarom mag dit precies niet? En hoe kunnen we dit probleem oplossen binnen de kaders van de wet? 

De oplossing in dit vraagstuk bleek een juridische analyse. Door op zoek te gaan naar de grenzen van de wet kan gezocht worden naar een vorm van het initiatief, die past in de wettelijke eisen. Dat bleek echter heel lastig. Simpel gezegd is elke voorziening die aan drie basiseisen voldoet een formele kinderopvang. Die eisen zijn het (1) betaald of bedrijfsmatig (2) verzorgen, opvoeden en bijdragen aan de ontwikkeling van (3) kinderen. In andere woorden: als je iemand betaalt, om (ergens anders dan thuis) voor jouw kinderen te zorgen, dan is er sprake van een formele kinderopvang, die aan alle eisen moet voldoen. En de drempel voor wat telt als ‘betaling’ of ‘verzorging’ bleek heel laag: twee euro vrijwillige bijdrage is een betaling, en het samen opeten van een zelf meegenomen appel is verzorging en bijdragen aan de ontwikkeling van kinderen. 
Deze wettelijke definitie is dus heel breed. En roept vragen op: want waarom is de scouting dan geen formele kinderopvang? Of een zeilkamp? Daar wordt ook betaald, en gezorgd, voor kinderen.

Een oplossing organiseren die aan de laagdrempelige vraag van de ouders zou voldoen, maar niet zou geclassificeerd zou worden als een formele kinderopvang, bleek te moeilijk. Maar wat wel kan, is een oplossing organiseren die al in de wet georganiseerd is, en waar ouders ook laagdrempelig op kinderen kunnen passen: de ouderparticipatiecrèche. In dit format moest het initiatief van de ouders iets aangepast worden: er kan namelijk niet iemand anders betaald worden voor de opvang, dat moeten ouders met elkaar doen. Maar het laagdrempelige karakter, en het oppassen op elkaars kinderen, zodat de rest van de ouders de lessen van de opleiding kunnen volgen, lost het probleem van de ouders in Overvecht wel op. Zo kunnen zowel de ouders als kinderen samen leren en ontwikkelen, binnen de kaders van de wet.

Informele kinderopvang: hoe?

Vijf stappen

We maken gebruik van de Doorbraakmethode om te komen tot oplossingen voor een individu of huishouden. De methode die wordt gehanteerd voor gebieden is hier van afgeleid, maar heeft wel een eigen karakter. Deze vijf stappen worden doorlopen om tot een doorbraakoplossing te komen:

  1. Stap 1: Verdiepende probleemanalyse
  2. Stap 2: Herdefiniëren van het probleem
  3. Stap 3: Doorbaakoplossing ontwerpen
  4. Stap 4: Doorbraak pitchen (hulpvraag aan landelijke ketenpartners)
  5. Stap 5: Realisatie van de doorbraak

Meer weten?

Kom met ons in contact.

Friso Landstra

Actieonderzoeker

Iris Voogt

Actieonderzoeker

Daan Bos

Actieonderzoeker