Overal in Nederland ontstaan plekken waar mensen met psychische kwetsbaarheden elkaar vinden, steunen en inspireren. Zelfregie- en herstelorganisaties – kortweg ZHO’s – bieden laagdrempelige inloop, ontmoeting en training. Geen diagnoses, geen formulieren, maar een luisterend oor en ervaringsdeskundigheid. Hier draait het om mensen die samen werken aan herstel, zelfvertrouwen en een nieuw gevoel van betekenis.

De beweging groeit. Inmiddels zijn er ruim 120 organisaties met honderden locaties. Ze laten zien dat herstel niet alleen in de behandelkamer plaatsvindt, maar juist in de samenleving. De kracht zit in het “voor en door” werken: mensen die zelf ervaring hebben met psychische kwetsbaarheid helpen anderen op hun pad. Dat leidt niet alleen tot persoonlijk herstel, maar ook tot minder zorggebruik en meer verbonden gemeenschappen.

De waarde in beeld

Het onderzoek van IPW in samenwerking met de NVZH voor Zorginstituut Nederland, laat zien wat ZHO’s betekenen. De impact is groot: deelnemers hervinden grip op hun leven, ontwikkelen nieuwe vaardigheden en voelen zich meer verbonden met anderen. 

IPW spreekt van een Theory of Value: ZHO’s versterken de mentale veerkracht van mensen én van de samenleving als geheel. Ze maken van toeschouwers weer actieve mede-makers van hun eigen en elkaars samenleving.

Succes vraagt om stevige inbedding

Toch is de toekomst van veel initiatieven onzeker. Financiering komt vaak uit tijdelijke subsidies van gemeenten of fondsen. Dat maakt het lastig om continuïteit te bieden of medewerkers te behouden. Bovendien vallen ZHO’s tussen wal en schip: ze zijn geen formele zorgaanbieder, maar ook geen regulier welzijnswerk. Verzekeraars verwijzen naar gemeenten en andersom.

IPW pleit daarom voor structurele verankering. ZHO’s verdienen een eigen plek in het zorg- en welzijnsstelsel, met stabiele financiering en duidelijke wettelijke grondslag – vergelijkbaar met de ondersteuning van mantelzorgers. Zo kunnen gemeenten duurzaam investeren in plekken die mentaal welzijn écht versterken.

Een investering die rendeert

De kosten zijn beperkt, de baten groot. Voor ongeveer €15 per inwoner per jaar kunnen ZHO’s landelijk toegankelijk worden gemaakt. Dat is een fractie van de huidige ggz-uitgaven, terwijl het bijdraagt aan preventie, minder zorggebruik en meer levenskwaliteit.

De boodschap is helder: wie investeert in zelfregie en herstel, investeert in mensen, gemeenschappen en veerkracht. De zelfregie- en herstelbeweging laat zien dat echte verandering van onderop begint. Met ervaringskennis, gelijkwaardigheid en wederkerigheid als fundament bouwen deze initiatieven aan een mentaal gezonder Nederland.

Foto: Boudewijn Bollman